In Nederland zijn er ruim 47.000 bijstandsuitkeringen (CBS) met een kostendeler-situatie. En juist dat kostendelen is bron van problemen, vergelijkbaar met de toeslagenaffaire. Veelal alleenstaande ouders met een kind (21+) in huis die niet kan of wil meebetalen aan de kosten.
Afschaffing van de kostendelersnorm zal dus veel armoede verhelpen, voorkomen dat mensen op straat komen te staan en de mogelijkheid bieden voor mensen die tijdelijk onderdak zoeken niet worden afgehouden door vrienden of familie met een bijstand.
Maar is er nog een positief effect te verwachten? Ik denk van wel. Ga maar na: wanneer jij en een vriend of vriendin beiden een uitkering ontvangen dan wordt het zonder kostendelersnorm een stuk aantrekkelijker om een huishouden te delen. Natuurlijk betalen we deze mensen dan ‘eigenlijk’ teveel, maar als dit er toe leidt dat meer mensen het huishouden gaan delen, hebben we dus minder woningen nodig.
Hoe is het nu?
In Nederland hebben we bijna 1 miljoen éénpersoonshuishoudens die leven van een bijstandsuitkering (CBS). Deze huishoudens maken dus geen gebruik van de kostendelersnorm en ontvangen een volledige uitkering (ca. € 1.075,-) én een flinke huursubsidie (ca. € 300.- bij een huurprijs van € 600,-). Die situatie ziet er als volgt uit:
Wat voor effect heeft de kostendelersnorm?
Wanneer twee van deze éénpersoonshuishoudens ervoor kiezen samen een huishouden te delen, dan worden ze in de huidige situatie met de kostendelersnorm gekort op hun uitkering. De totale maatschappelijke kosten zijn inderdaad veel lager omdat zowel de uitkering als de huursubsidie minder wordt. Echter gaan beide personen er serieus op achteruit: ruim € 160,- per maand. Tja, dat gaat natuurlijk niemand doen. Ieder éénpersoonshuishouden blijft dus een éénpersoonshuishouden.
En zonder kostendelersnorm?
Maar wat als we de kostendelersnorm afschaffen? Hoe ziet het plaatje er dan uit? Ten opzichte van de huidige maatschappelijke kosten betalen we aan deze twee personen ongeveer € 300,- minder. Dus het is aantrekkelijk om mensen te verleiden een gezamenlijk huishouden te gaan voeren. En het is zeker aantrekkelijk voor hen, want ze gaan er met ongeveer € 140,- op vooruit!
De conclusie is dus dat de huidige kostendelersnorm het financieel heel onaantrekkelijk (onmogelijk) maakt om een huishouden te gaan delen. Mensen blijven dus een éénpersoonshuishouden voeren.
Wat zijn de maatschappelijke baten van beëindigen kostendelersnorm?
Wanneer de kostendelersnorm wordt afgeschaft, zijn er direct maatschappelijke baten van 300,- per maand per gedeeld huishouden. Maar er zijn nog meer baten, omdat er een woning vrij komt. Dit betekent dat er een woning minder bijgebouwd hoeft te worden. In de sociale sector heeft zo’n woning al snel een onrendabele top van zo’n € 100.000,-, die we dus feitelijk als maatschappelijke baten kunnen noteren.
Ben ik dan klaar met benoemen van de baten? Nee, want door het samenleven kun je verwachten dat er minder eenzaamheid zal ontstaan. Verder dat door het ruimere besteedbaar inkomen, de winkels in de omgeving een hogere omzet kunnen draaien. Doordat er meer mensen per huishouden in een woonwijk wonen, wordt ook het draagvlak voor voorzieningen zoals openbaar vervoer groter en zijn de onderhoudskosten voor groen, bestrating en verlichting per inwoner lager. Mijn conclusie dus: gun mensen een hoger besteedbaar inkomen door de afschaffing van de kostendelersnorm en oogst de maatschappelijke baten!